Onlangs won Archive of Our Own, het populairste platform voor fanfictie, een Hugo Award, de belangrijkste erkenning in het scifi- en fantasygenre. Hoog tijd om het belang en legitimiteit van fanfictie te erkennen.
“Dit lijkt nergens naar, precies fan fiction.” “Ik heb zelfs betere fan fiction gelezen.” Dat zijn tegenwoordig vooral de commentaren die je op het internet kan lezen over fanverhalen. Fanfictionauteurs (waarvan ik er een ben) nemen personages uit boeken, films, series, games, noem maar op – en stoppen ze in hun eigen bedachte verhalen. Vaak zijn dat andere scenario’s binnen het canon (die naadloos passen binnen de wereld die het bronmateriaal heeft opgezet), maar ook AU’s ofwel Alternate Universes zijn populair. Daarbij worden gekende personages in een volledig andere setting gedropt, bijvoorbeeld in een andere fandomwereld. En zo komen we bij een van de grootste bijdragers aan de negatieve reputatie van fanfic: Fifty Shades of Grey.
Fifty Shades leek een voorbeeld van hoe ver je het kon schoppen als fanfic-auteur… Totdat het boek voor velen toch te wensen overliet wat plot, schrijfstijl en consistentie betreft.
Mocht je het nog niet weten, die immens populaire boeken- en filmreeks was oorspronkelijk een fanfic met personages uit Twilight. Bella werd de naïeve en verlegen Anastasia Steele, Edward werd de mysterieuze Christian Grey. Het geliefde verhaal Master of the Universe werd opgepikt door een uitgeverij en de rest is geschiedenis. Fifty Shades leek een voorbeeld van hoe ver je het kon schoppen als fanfic-auteur… Totdat het boek de mainstream veroverde en voor velen toch te wensen overliet wat plot, schrijfstijl en consistentie betreft. Helaas werden en worden alle fanfics daardoor vaak over dezelfde kam geschoren, terwijl er in elk genre van popcultuur goede en slechte werken zijn. Waarvan komt die slechte reputatie dan toch?
No regrets, just love
Wellicht hebben sommigen het vooroordeel dat fanficauteurs dieven zijn. We gebruiken immers het gedachtegoed van iemand anders. Maar we zijn er zeker niet op uit om winst te maken op de rug van iemand anders. Integendeel, we plaatsen vaak zelfs disclaimers dat de personages niet van ons zijn. We schrijven net over personages en fandoms waar we zo van houden dat het canon niet genoeg is. Net zoals romantiseringen gebruiken we fanfics om betrokken te blijven bij onze favoriete series, films of boeken. We bedenken ontbrekende scènes of nieuwe situaties waarin we onze favoriete personages zouden willen zien, maar die wellicht nooit echt gemaakt zullen worden buiten een fanficsite. Zo goed als alle auteurs schrijven om zichzelf en andere fans een plezier te doen met meer content. Eigenlijk is het een van de grootste complimenten die een maker kan krijgen, want dat wil zeggen dat je een zodanig grote impact had op iemand dat hun eigen creativiteit aangewakkerd werd.
Mensen die zichzelf nog niet of te weinig weerspiegeld zien in mainstream popcultuur kunnen er zo deel van uitmaken.
De grootste aantrekkingskracht van fanfiction is vooral dat zo goed als alles kan en mag. Mensen die zichzelf nog niet of te weinig weerspiegeld zien in mainstream popcultuur kunnen er zo deel van uitmaken. Diverse nevenpersonages krijgen de hoofdrol in hun eigen verhaal. Whitewashing kan worden rechtgezet of blanke personages worden zelf gediversifieerd. Fanfics over een zwarte Hermione tonen welke impact haar huidskleur had voor haar in de tovenaarswereld. Fanfics over de vele, vele heteronormatieve liefdes in de popcultuur worden omgezet in LGBTQIA+-centrische verhalen. In fanfiction kan iedereen de held zijn in het verhaal en de held die het verhaal schrijft. Het zal je dan misschien ook niet verbazen dat het overgrote deel van de fanfic-community bestaat uit vrouwen, queer mensen en people of color.
Seksualiteit en frustraties
Een ander stereotype over fanfiction en fan art dat zelfs talkshows en interviews haalt, is dat een fanficsite vol pornografisch materiaal staat, en dan vooral vol slashfic, verhalen over twee mannen. En think of the children! Alsof tieners niet massaal toegang hebben tot PornHub. Bepaalde fanficsites verbieden trouwens volwassen content of maken die enkel toegankelijk voor meerderjarigen. Maar ook dat is grotendeels een tegenreactie op de huidige entertainmentindustrie. Alhoewel er stilaan verbetering komt, zijn de belangrijkste relaties in films en op tv vooral die tussen mannen. Dan is het niet verwonderlijk dat mensen soms meer gaan zien in die interacties. Zo maken mensen van seksloze franchises zoals het MCU, X-Men of Star Trek een manier om complexe en betekenisvolle romantische relaties te creëren. Een te weinig aangesproken groep krijgt ook de kans om hun seksualiteit en genderidentiteit te onderzoeken in een omgeving waar ze zich veilig voelen. Dat de wereld daar nog veel problemen heeft, bewijzen de vaak bekrompen reacties op dergelijke fanfics.
De fandomcultuur van vandaag wordt gekenmerkt door haat en entitlement. Tegen dat soort mensen zeg ik graag: fanfiction is jouw redding.
De fandomcultuur van vandaag wordt namelijk gekenmerkt door haat en entitlement. Petities om Game of Thrones en Star Wars opnieuw te maken worden stilaan schering en inslag. Maar die beweging wordt heel vaak aangestuurd door een bepaald type van blanke man die jarenlang het middelpunt van de entertainmentindustrie was maar nu stilaan aan belang moet inboeten als doelpubliek. Zij zijn het niet gewend om hun wensen niet op beeld of in schrijven te zien. Tegen hen zeg ik graag: fanfiction is jouw redding. De community zit letterlijk bomvol wish fulfillment en herwerkingen van het canon. Als je het niet ziet, doe het dan zelf op een plek waar je er niemand mee stoort in plaats van makers lastig te vallen of online de troll uit te hangen. Zet je woede om in creativiteit!
Kwaliteit
Studies hebben zelfs aangetoond dat je net zoals bij boeken ook door fanfic beter wordt in begrijpend lezen.
Vallen er af en toe rare dingen te lezen op fanficsites? Zeker. Je kan het zo gek niet bedenken of er is een verhaal van. Dobby/Voldemort of de Mario Bros die lid zijn van de Avengers, iemand? Maar hoe zalig is het dat er een plek is waar mensen hun creativiteit de vrije loop durven laten te gaan? 98% van fanfics gaan overigens over volstrekt normale zaken. Zijn er slecht geschreven verhalen bij? Ja, veel. Maar wat maakt dat uit? Ik heb al veel fanfics gelezen die ik beter vind dan gepubliceerde boeken. Het aantal fics die ook echt een romanlengte hebben, zijn dan ook niet te tellen.
Voor mij en andere aspirant-schrijvers is fanfic de ideale brug tussen willen schrijven en volledig originele verhalen bedenken. Je favoriete personages ken je door en door, dus je moet veel minder tijd stoppen in karakterisering. Je kan gewoon beginnen te schrijven. Heel erg veel auteurs werken ook samen met een beta, een andere lezer die hun werk op voorhand naleest. Dat gepaard met de commentaarfunctie op veel sites en de gedragsregels (constructieve kritiek!) zorgen ervoor dat je als schrijver echt kan groeien binnen de fanfic-community. Studies hebben zelfs aangetoond dat je net zoals bij boeken ook door fanfic beter wordt in begrijpend lezen. Fanfic is dus entertainend en academisch verantwoord. Booyah!
AO3 en Hugo
Met de Hugo voor Archive or Our Own erkent de organisatie het initiatief van fans om hun eigen community en regels op te bouwen.
Steeds meer mensen beginnen dus de meerwaarde van fanfiction te zien. Dat bewijst de recente Hugo Award voor Archive of Our Own. AO3 is momenteel de populairste site om fanfics op te posten en te lezen. De site werd opgericht door een community van voornamelijk vrouwelijke fans nadat LiveJournal en FanFiction.net content begon te censureren en zowel op vlak van gebruiksvriendelijkheid als mentaliteit in de vroege jaren 2000 bleef steken. Ook Tumblr blijft nog steeds populair, maar Ao3 is speciaal gebouwd als verhalenarchief, met een uitgebreide zoekfunctie en klasseersysteem. Vandaag zijn er meer dan 2 miljoen gebruikers aangemeld en meer dan 4,7 miljoen werken te lezen. De community houdt alles in stand, want er zijn geen advertenties. Om de zoveel tijd vragen de beheerders om donaties. Die krijgen ze telkens in een recordtijd. Met de Hugo voor Best Related Work, een categorie voor alles wat geen proza is, erkent de organisatie het initiatief van fans om hun eigen community en regels op te bouwen.
Zelf ben ik ontzettend blij dat fanfiction bestaat. Ik zou nooit voor Geekster hebben kunnen schrijven zonder mijn tijd in de fanfic-community. Ik schrijf al sinds ik een kind was, maar ben snel beter en liever gaan schrijven toen ik fanficsites ontdekte. De oorspronkelijke personages en wereld bleken een ideale spiegel en correctiegids om karakterisering en world-building te oefenen. Ik ben er een creatiever en ruimdenkender persoon door geworden. Vandaag combineer ik een fulltime job met vrijwillig schrijfwerk en dat slorpt heel veel vrije tijd op. Voorlopig heb ik geen tijd of zin om mijn eigen fictieve werelden te verzinnen. Thank god for fanfiction, waardoor ik zo veel missing scenes voor mijn favoriete fandoms kan schrijven als ik wil. En in de tussentijd ben ik toch maar mooi een Hugo Award-winnende fanficschrijver. (I wish.)
